Kolika je zaista godišnja proizvodnja solarnih elektrana u Srbiji
Kolika je zaista godišnja proizvodnja solarnih elektrana u Srbiji
27. oktobar 2025.
Zahvaljujemo se svim prozjumerima koji su podelili svoje podatke o proizvodnji solarnih elektrana i što svojim iskustvom doprinose razumevanju i unapređenju korišćenja solarne energije u domaćinstvima.
Autori: Ivana Jovčić i Vladan Šćekić
U nastavku vam predstavljamo našu najnoviju analizu o proizvodnji solarnih elektrana u domaćinstvima, prozjumera iz različitih delova Srbije. Ova analiza pruža jedan od najdetaljnijih uvida u to koliko energije zapravo proizvode domaćinstva sa solarnim panelima u Srbiji.
Istraživanje je obuhvatilo 40 solarnih elektrana u domaćinstvima, sa mesečnim podacima o proizvodnji električne energije u periodu od aprila 2024. do marta 2025. godine.
Iako se često u javnosti govori o prosečnoj proizvodnji od oko 1.200 kWh po instalisanom kilovatu, podaci pokazuju da u praksi postoje značajne razlike i da je svaka lokacija priča za sebe.
Razlike u proizvodnji mogu premašiti dve trećine
Najefikasnija analizirana elektrana ostvarila je prosečnu mesečnu proizvodnju od 1.498 kWh/kW, dok je najslabija proizvodila samo 896 kWh/kW. Podaci ukazuju da dve solarne elektrane, iste orjentacije, mogu imati razliku u proizvodnji i preko dve trećine.
| Region | Grad – opština | Orijentacija solarne elektrane | Prosečna proizvodnja april 24 – mart 25 (kWh/kW) |
| Vojvodina | Bačka Palanka | čist Jug | 1.498 |
| Vojvodina | Bački Petrovac | Jugozapad | 1.266 |
| Vojvodina | Kanjiža | čist Jug | 1.145 |
| Vojvodina | Novi Bečej | Jugozapad | 1.238 |
| Vojvodina | Novi Sad | čist Jug | 1.187 |
| Vojvodina | Novi Sad (Bukovac) | Zapad | 1.147 |
| Vojvodina | Novi Sad (Kisač) | čist Jug | 1.292 |
| Vojvodina | Novi Sad (Petrovaradin) | čist Jug | 1.397 |
| Vojvodina | Opovo | Jugoistok | 1.093 |
| Vojvodina | Pančevo | Jugozapad | 1.155 |
| Vojvodina | Ruma | čist Jug | 1.333 |
| Vojvodina | Sečanj | Jugozapad | 995 |
| Vojvodina | Sombor | Jugozapad | 1.002 |
| Vojvodina | Stara Pazova | čist Jug | 1.401 |
| Vojvodina | Zrenjanin | Jugoistok | 983 |
| Beogradski region | Barajevo | Jugoistok | 1.294 |
| Beogradski region | Barajevo | Jugozapad | 1.259 |
| Beogradski region | Batajnica | Kombinovana orjentacija* | 992 |
| Beogradski region | Beograd | Jugozapad | 1.141 |
| Beogradski region | Beograd (Palilula) | čist Jug | 1.147 |
| Beogradski region | Beograd (Zemun) | čist Jug | 1.308 |
| Beogradski region | Obrenovac | čist Jug | 1.312 |
| Beogradski region | Surčin | čist Jug | 1.007 |
| Šumadija i zapadna Srbija | Gornji Milanovac | čist Jug | 1.089 |
| Šumadija i zapadna Srbija | Kragujevac | Jugozapad | 1.198 |
| Šumadija i zapadna Srbija | Kragujevac | Jugozapad | 1.292 |
| Šumadija i zapadna Srbija | Kragujevac | Jugozapad | 1.360 |
| Šumadija i zapadna Srbija | Kragujevac (Gornja Sabanta) | čist Jug | 1.347 |
| Šumadija i zapadna Srbija | Lučani | Jugoistok | 1.091 |
| Šumadija i zapadna Srbija | Valjevo | Kombinovana orjentacija* | 1.021 |
| Šumadija i zapadna Srbija | Šabac | čist Jug | 896 |
| Šumadija i zapadna Srbija | Čačak | čist Jug | 1.185 |
| Šumadija i zapadna Srbija | Čačak | Jugozapad | 1.114 |
| Južna i istočna Srbija | Kučevo | Kombinovana orjentacija* | 1.162 |
| Južna i istočna Srbija | Niš | Jugozapad | 1.161 |
| Južna i istočna Srbija | Pirot | čist Jug | 1.419 |
| Južna i istočna Srbija | Požarevac | Jugozapad | 1.373 |
| Južna i istočna Srbija | Prokuplje | čist Jug | 939 |
| Južna i istočna Srbija | Vranje | Jugoistok | 1.164 |
| Južna i istočna Srbija | Vranje | Kombinovana orjentacija* | 1.419 |
Tabela 1: Pregled solarnih elektrana po regionima, orijentaciji i prosečnoj godišnjoj proizvodnji (kWh/kW, April 2024. – mart 2025.). Ukupan broj analiziranih elektrana: 40
* Paneli su postavljeni na više različitih strana istog objekta
Samo 45% analiziranih elektrana ostvaruje nivo proizvodnje od 1.100–1.300 kWh po instalisanom kilovatu snage.
Istovremeno, po 27,5% sistema beleži značajna odstupanja, deo njih ostvaruje proizvodnju ispod očekivanog raspona, dok drugi dostižu više vrednosti od prosečnih.
Zanimljivo je da 10% elektrana postiže proizvodnju veću od 1.400 kWh/kW, što potvrđuje da se u povoljnim mikro-lokacijama u Srbiji postoje uslovi za rezultate koji nadmašuju proseke u većem delu Evrope.
| Prosečna godišnja proizvodnja (kWh/kW) | Ispod 1000 | 1000-1099 | 1100–1199 | 1200–1299 | 1300–1399 | 1400+ | UKUPNO |
| Broj solarnih elektrana | 5 | 6 | 12 | 6 | 7 | 4 | 40 |
| Procenat solarnih elektrana (%) | 12,5 | 15 | 30 | 15 | 17,5 | 10 | 100 |
Tabela 2: Solarne elektrane prema prosečnoj godišnjoj proizvodnji
Mikro-lokacija – ključni parametar svake investicije
Dodatna analiza je pokazala da je smanjena proizvodnja solarnih elektrana u najvećoj meri povezana sa izloženošću senkama, koje mogu poticati od dimnjaka, ventilacionih otvora, stabala u blizini kuće ili prirodnih prepreka poput brda i planina koje skraćuju broj sunčanih sati.
Solarni sistemi orijentisani ka jugu i jugozapadu, bez prepreka u okolini, ostvaruju najbolje rezultate, dok elektrane izložene senkama beleže gubitke i do 67% u odnosu na optimalne uslove.
Rezultati potvrđuju da efikasnost solarne elektrane pre svega zavisi od lokacije i prostornog rasporeda, a ne od same tehnologije ili opreme.
| Orijentacija panela | broj elektrana | Prosečna proizvodnja (kWh/kW) | Najmanja proizvodnja
(kWh/kW) |
Najveća proizvodnja
(kWh/kW) |
Razlika između najveće i najmanje prosečne proizvodnje (%) |
| čist Jug | 17 | 1.230 | 896 | 1.498 | 67,2 |
| Jugoistok | 5 | 1.125 | 983 | 1.294 | 31,6 |
| Jugozapad | 13 | 1.196 | 995 | 1.373 | 38 |
| Zapad | 1 | 1.147 | 1.147 | 1.147 | // |
| Kombinovana orijentacija* | 4 | 1.149 | 992 | 1.419 | 43 |
Tabela 3: Proizvodnja solarnih elektrana u Srbiji prema orijentaciji panela (april 2024 – mart 2025)
* Ova kategorija obuhvata elektrane čiji su paneli postavljeni na više različitih strana istog objekta
Iako senke u određenom broju slučajeva značajno smanjuju proizvodnju, to ne znači da solarna elektrana gubi smisao.
Ali, postoji rešenje i za senke
Jedan od načina za dodatnu optimizaciju rada elektrane kada postoje senke je i ugradnja uređaja koji se zove „optimajzer“.
Optimajzeri za solarne panele su uređaji koji se postavljaju na nivou pojedinačnih modula i služe da svaki panel radi što je moguće bliže svom maksimalnom potencijalu. Oni prate i prilagođavaju napon i struju modula čime se smanjuju gubici nastali zbog neujednačenosti snage modula (različita orijentacija, senka, prljavština) ili zbog toga što jedan panel slabije radi pa sa sobom „povlači” ceo niz (string) povezanih panela.
Kad neka senka (drvo, dimnjak, obližnji objekat, drugi krovni deo) delimično pokrije jedan ili više panela, bez optimajzera dolazi do efekta „slabog člana” — niska struja iz zasenčenog modula može ograničiti izlaz čitavog niza povezanih modula. Optimajzeri omogućavaju svakom panelu da bude optimizovan posebno: panel koji je u senci ne „zaključava” ceo niz, dok paneli koji su u punom suncu mogu dati više energije nego što bi mogli u tradicionalnom sistemu.
U uslovima delimične senke optimajzeri mogu omogućiti 12-25 % više proizvodnje nego sistem bez njih. Kod uslova gde je senka minimalna ili samo blaga, povećanje može biti manjih razmera (npr. 3-5 %).
Najbolje je razmotriti upotrebu optimajzera u sledećim slučajevima:
- Krovna ili instalaciona lokacija ima delimično senčene panele (npr. drvo baca senku, susedni objekat, dimnjak, cevi).
- Paneli su na različitim orijentacijama/nagibima (istok/zapad, sever/jug, ili deo krova je u senci) — situacije gde neki moduli rade bolje, neki lošije.
- Sistem je već instaliran ili će se instalirati na složeni krov (različiti nagibi, izbočine, više nivoa) i nije moguće idealno usmeriti sve panele prema suncu bez senke.
- Ako je na postojećem sistemu senka već prepoznata kao izazov, ili postoji verovatnoća da će se pojavljivati tokom vremena (npr. rast drveća), preporučuje se ugradnja optimajzera kako bi se izbegao značajan pad proizvodnje.
Ako je krov potpuno sunčan, svi paneli jednako orijentisani, gotovo bez senke, trošak dodatnih uređaja verovatno neće biti opravdan jer dobitak nije veliki.
Investiranje u solarne elektrane ostaje jedna od najisplativijih i najstabilnijih odluka za domaćinstva, uz preduslov da se projekat pažljivo planira.
Ograničenja istraživanja
Ograničenja ovog istraživanja proizilaze pre svega iz veličine i strukture uzorka, koji obuhvata 40 domaćinstava, što je relativno mali broj u poređenju sa ukupnim brojem prozjumera u Srbiji.
Analiza nije obuhvatila podatke o nagibu krovova niti detaljno razmatrala slučajeve u kojima su solarni paneli postavljeni na više različitih strana istog objekta.
Pored toga, istraživanje se oslanja na podatke koje su sami prozjumeri dostavili, što može dovesti do određenih odstupanja u tačnosti i potpunosti podataka.
Zbog navedenih faktora, rezultati se ne mogu tumačiti kao apsolutna vrednost proizvodnje solarnih elektrana u Srbiji, već pre kao indikativni uvid u to kako mikro-lokacija, orijentacija panela i lokalni uslovi utiču na njihovu efikasnost.
